Google, dünyaca ünlü Osmanlı-Türk denizci ve haritacı Piri Reis’i bugün için hazırladığı doodle ile andı. Amerika kıtalarına ait haritalarıyla dünya çapında üne kavuşan Piri Reis, Güney Amerika’yı gösteren haritasının 500’üncü yıldönümünde Google’ın ana sayfasına taşındı. UNESCO, 2013’ü Piri Reis’in Dünya Haritası’nın 500’üncü yılı olarak ilan etmişti.
Osmanlı İmparatorluğu’nun 15’inci ve 16’ıncı yüzyılda en önde gelen amirallerinden biri olan Piri Reis, Güney Amerika’yı gösteren dünyaca ünlü haritasının 500’üncü yılında Google’ın ana sayfasında anıldı.
Müfit Yılmaz Gökmen’in ntvmsnbc’deki haberine göre, Piri Reis, 1492’de keşfedilen Yeni Dünya’ya ait olan ilk haritasını, Miladi takvime göre 1513 yılının muharrem ayında tamamladı. 1513’ün muharrem ayı, 9 Mart ile 7 Nisan tarihleri arasına denk geliyor. Buradan yola çıkarak UNESCO 2013’ü Piri Reis haritasının 500’üncü yılı ilan ederken, haritanın tamamlandığı tarih kabul edilen 7 Nisan, Google tarafından özel bir doodle ile anıldı.
Piri Reis, 1513 ve 1528 yıllarında Amerika kıtalarına ait dünya haritaları ve Kitab-ı Bahriye adındaki kitabıyla tarihte önemli bir yer edindi. Piri Reis’in en önemli eseri ve bugün üzerindeki tartışmalar son bulmayan eseri ise kuşkusuz 1513 yılında çizdiği Güney Amerika haritasıydı.
Amerika’nın ilk haritası
Kristof Kolomb’un Yeni Dünya’a 1492’de adım atmasının ardından Amerika kıtalarını ve Atlantik’teki adaları teker teker keşfetmeye başlayan Avrupalı denizciler, Ferdinand Magellan’ın 1519’da başladığı seferlere kadar Güney Amerika’nın ucuna kadar inmemişti. Ancak Piri Reis’in 1513 yılında hazırladığı harita, Güney Amerika kıyılarını mükemmel bir detayla gösteriyordu. Piri Reis, 1527 yılında Padişah Yavuz Sultan Selim’e sunduğu harita sayesinde Kaptan-ı Derya (amiral) rütbesine yükselmişti.
Alman teolog Gustav Adolf Deissmann tarafından 1929 yılında Topkapı Sarayı’nda bulunan Piri Reis haritası, bir diğer Alman bilim insanı Paul Kahle tarafından Yeni Dünya’nın en doğru çizilmiş ilk haritası olarak tanımlandı. Sadece Amerika’nın değil, Yeni Dünya’nın ilk ve en iyi hazırlanmış haritalarından biri olan Piri Reis haritası, bilim dünyasını 1930’lu yıllardan itibaren büyük bir tartışma içine soktu.
Avrupa ve Kuzey Afrika’nın ve modern Brezilya’nın kıyılarını çok büyük bir doğruluk payıyla gösteren haritanın, günümüze yaklaşık üçte birlik kısmının ulaştığı düşünülüyor. Piri Reis’in büyük askeri zekası ve Osmanlı arşivlerindeki uçsuz bucaksız kaynaklardan yararlanarak hazırladığı düşünülen haritanın, yine de nasıl bu kadar hatasız yapılmış olduğu kesin olarak bilinmiyor.
Antik eserlerden yararlandı
Ceylan derisinden yapılan parşömen kağıdı üzerine çizilen ve 90×60 cm ölçülerinde hazırlanan harita, ilk kez Atatürk’ün talimatıyla çoğaltıldı.
Haritada, Atlantik’te yer alan Azor, Kap Verde ve Kanarya Adaları’da yer alıyor. Haritanın 10 Arapça kaynak, Portekizlilere ait 4 Hindistan haritası ve Kristof Kolomb tarafından hazırlanmış en az bir haritadan yararlanıldığı düşünülüyor.
Piri Reis, haritası hakkında verdiği bilgide, yaklaşık 20 çizim ve Dünya’nın Orta Çağ’da kabul edilen haritası olan Mappae Mundi’den yararlandığını belirtmişti. Bu haritalardan sekizinin, İskenderiye’de yaşamış Yunanlı gökbilimci ve haritacı Batlamyus tarafından hazırlandığını, bir tanesinin Hindistan’ı gösteren Arapça hazırlanmış harita olduğunu, dördünün Pakistan’ın Sind bölgesine ait haritalardan oluştuğunu ve bir tanesinin de Krisfof Kolomb tarafından batı dünyasında kalan adalara ait harita olduğunu ifade etmişti.
Piri Reis kimdir?
Gerçek adı Muhyiddin Pîrî Bey olan Piri Reis, 165-70 yıllarında Gelibolu’da dünyaya geldi. Amcası Kemal Reis’in yanında denizciliğe başlayan Piri Reis, 1487-1493 yılları arasında ünlü bir korsan ve daha sonra Osmanlı donanmasında amiral olacak amcasıyla korsanlık yaptı. 1494’te amcasıyla Osmanlı donamasının hizmetine giren Piri Reis, Osmanlı bayrağı altında İspanya, Venedik ve Cenevizlilere karşı birçok deniz muharebesine katıldı.
Sapienza (1499) ve Modon (1500) Savaşları’nda Venediklileri yenilgiye uğratan Piri Reis,1511’de amcasının ölümünün ardından Gelibolu’ya çekildi ve ilk Amerika haritasını hazırladı. 1516-17’de Mısır’ın fethinde donanmasıyla sefere katılan Piri Reis, 1523’te Osmanlı’nın ele geçirdiği Rodos adasında kuşatmaya yer aldı.
Piri Reis, 1528’de hazırladığı ikinci Amerika haritasında, Orta Amerika’ya, Kanada’nın kuzeydoğusuna, modern ABD’nin Atlantik’e bakan Florida eyaletine (yarımada) ve Grönland’a yer vermişti. Amiral’in Kanuni Sultan Süleyman’a armağan ettiği harita, ilk haritasıyla beraber bugün Topkapı Sarayı’nda yer almaktadır.
Piri Reis, 1552’de Basra Körfezi’nde Portekizlilerden aldığı haraç karşılığında kuşatmayı kaldırması ve donanmasını Basra’da bırakarak ganimetle Mısır’a dönmesinin ardından donanmayı geride bırakması nedeniyle hapsedildi. Basra valisi ve Mısır beylerbeyinin politik çıkarları doğrultusunda hakkında hazırlanan ve Kanuni Sultan Süleyman’a sunulan olumsuz rapor, 1554’te Kahire’de boynu vurularak idam edilmesine neden oldu. Piri Reis öldüğünde 80 yaşının üzerindeydi.
